Xuất bản “Tự do và hơn thế nữa” của John Holt

John Holt – nhà cải cách giáo dục tiên phong của thế kỷ 20 – chắc hẳn đã không còn là cái tên xa lạ với độc giả Việt Nam yêu mến tư tưởng giáo dục giải phóng. Qua sáu tác phẩm đã được Book Hunter lần lượt giới thiệu, bao gồm Trẻ Em Học Như Thế Nào, Trẻ Em Khó Học Thế Nào, Trường Học Kém Thành Tích, Học Mọi Lúc, Thay Vì Giáo Dục và Thoát Khỏi Tuổi Thơ, John Holt đã kiên trì truyền tải một thông điệp: Trẻ em không cần bị ép học – chúng cần được tin tưởng và được tự do học theo cách riêng của mình.

Song, có lẽ đã đến lúc chúng ta không chỉ đặt lại câu hỏi về giáo dục, mà còn phải đặt lại chính niềm tin của mình vào tự do. Với Tự Do và Hơn Thế Nữa, John Holt không chỉ dừng lại ở việc phê phán trường học như một cấu trúc áp chế, mà còn đi xa hơn khi đặt ra một chất vấn mạnh mẽ: Liệu trường học – với tất cả nỗ lực cải cách – có còn phù hợp để con người học hỏi và trưởng thành? Ông cho thấy, trong khi xã hội mải mê cải cách để “nới rộng” không gian học đường, thì thứ cần được khơi mở chính là một tưởng tượng mới về giáo dục, nơi người học thực sự được sống, được lựa chọn, và được tự do hành động mà không bị ép buộc hay lừa phỉnh.

Khác với 6 cuốn trước tập trung vào trải nghiệm cụ thể của trẻ em trong hệ thống giáo dục, Tự Do và Hơn Thế Nữa mở rộng ra tầm nhìn xã hội: từ mối quan hệ giữa người lớn và trẻ em, đến những cấu trúc quyền lực đang định hình cả nền giáo dục lẫn đời sống cộng đồng. Tư tưởng “học thoát ly khỏi trường lớp” được đẩy đến tận cùng, như một lời kêu gọi: hãy hình dung lại toàn bộ bức tranh giáo dục – không chỉ vá víu những lỗ hổng trong hệ thống cũ. Cuốn sách đào sâu vào cấu trúc vô hình của tự do, của quyền lực, của sự lựa chọn, và chỉ ra rằng nhiều khi chính nỗi sợ tự do đã khiến xã hội từ chối những thay đổi cần thiết nhất.

Đây là cuốn sách dành cho những ai không chỉ hoài nghi, mà còn muốn tìm đường ra khỏi mê cung mang tên “giáo dục bắt buộc”. Mang trong mình một sự thấu hiểu sâu sắc đối với tâm lý người học – những con người nhỏ bé đang ngày ngày chịu đựng những hệ thống “vì trẻ em” nhưng lại chẳng hiểu gì về nhu cầu thực sự của trẻ, Tự Do và Hơn Thế Nữa là một bản tổng phổ tư tưởng của John Holt – và là lời nhắc nhở rằng: tự do, nếu không đi xa hơn lời nói, sẽ chỉ là một ảo ảnh.