Giáo dục và quá trình bị định hình

Đứa trẻ là kết quả của cả quá khứ lẫn hiện tại, và do đó đã bị quy định. Nếu truyền tải bối cảnh của mình cho đứa trẻ, chúng ta sẽ duy trì tình trạng bị định hình cho cả đứa trẻ và chính chúng ta. Sự biến đổi triệt để chỉ xuất hiện khi chúng ta hiểu được tình trạng bị định hình của bản thân và thoát ra khỏi nó…

Khi trẻ còn nhỏ, tất nhiên chúng ta phải bảo vệ chúng khỏi bị tổn hại về thể chất và ngăn chặn chúng khi có cảm giác bất an về thể xác. Nhưng tiếc là chúng ta không dừng lại ở đó; chúng ta muốn định hình cách suy nghĩ và cảm nhận của trẻ, chúng ta muốn nhào nặn chúng cho phù hợp với những khao khát và ý hướng của chính ta. Chúng ta tìm cách thỏa mãn bản thân nơi con cái, để bản thân được tồn tại bất diệt thông qua chúng. Chúng ta xây những bức tường vây quanh chúng, định hình chúng bằng niềm tin và hệ tư tưởng, nỗi sợ hãi và niềm hy vọng của chính mình – rồi chúng ta khóc lóc và cầu nguyện khi chúng bị giết hại hoặc thương tật trong chiến tranh, hoặc nếu không thì cũng bị đau khổ vì những trải nghiệm trong cuộc sống.

Những trải nghiệm như thế không tạo ra tự do; trái lại, chúng củng cố ý chí của bản ngã. Bản ngã được tạo thành từ một loạt phản ứng phòng thủ và mở rộng, và sự thỏa mãn của nó luôn nằm trong những phóng chiếu và sự đồng nhất của chính nó, khiến cho nó hài lòng. Chừng nào chúng ta diễn giải kinh nghiệm dưới dạng bản ngã, cái “tôi” và cái “của tôi”, chừng nào cái “tôi” còn tự duy trì qua những phản ứng của nó, thì kinh nghiệm không thể thoát ra khỏi xung đột, bối rối và đau đớn. Tự do chỉ xuất hiện khi người ta hiểu được những đường hướng của bản ngã, tức người trải nghiệm. Chỉ khi nào bản ngã, cùng những phản ứng tích lũy được của nó, không phải là người trải nghiệm thì trải nghiệm mới mang một ý nghĩa hoàn toàn khác hẳn và trở thành sáng tạo.

Nếu chúng ta muốn giúp trẻ thoát khỏi những đường hướng của bản ngã, vốn gây ra quá nhiều đau khổ, thì mỗi người chúng ta nên bắt đầu thay đổi sâu sắc thái độ và mối quan hệ với chúng. Phụ huynh và các nhà giáo dục, bằng suy nghĩ và hành vi của chính mình, có thể giúp trẻ được tự do và khai nở trong tình yêu và cái thiện.

Giáo dục như hiện tại không thể nào khuyến khích việc hiểu những khuynh hướng được thừa hưởng và những ảnh hưởng của môi trường, vốn định hình trí óc, trái tim và duy trì sự sợ hãi. Vì vậy, nó không giúp chúng ta phá vỡ tình trạng bị định hình và tạo ra một con người thống nhất. Bất kỳ hình thức giáo dục nào quan tâm đến một phần chứ không phải toàn bộ con người chắc chắn chỉ dẫn đến xung đột và đau khổ ngày càng tăng. 

Tình yêu và cái thiện chỉ có thể nở hoa trong tự do cá nhân; và chỉ có kiểu giáo dục đúng đắn mới có thể đem lại sự tự do ấy. Sự tuân phục với xã hội hiện tại lẫn hứa hẹn về một xã hội không tưởng trong tương lai đều không thể đem lại cho cá nhân sự thấu suốt, mà nếu không có nó thì anh ta sẽ liên tục gây ra các vấn đề… Chắc chắn nó có thể giúp cá nhân tri nhận được những giá trị bền vững của cuộc sống mà không bị quy định.

Education and the Significance of Life, trang 27-29